( ارائه مطلب از : روشنک رستمی )

ازابتدای به وجود آمدن تمدن ، بشر پیوسته درپی محصولات کشاورزی بوده وباافزایش جمعیت جهان ، این کوشش شدت بیشتری یافته است. درطول تاریخ ، درامردستیابی به محصولات بیشتر پیشرفت های چشمگیری حاصل شده است.اولین پیشرفت شاید انتخاب  گونه هایی از گیاهان وپیوندهای جدید بوده که هنگام باروری محصول ازلحاظ کیفیت ومقاومت دربرابر بیماریها دارای ویژگیهای برتری بودند. پیشرفت بعدی ، اصلاح وتقویت خاک به کمک کودهای مختلف بود، که باانجام این عمل بعدها ازمیزان آفات کاسته می شد.

اما درحال حاضر استعمال آفت کشها بسیاررایج شده وهرروز برمیزان استفاده ازآفت کشهای  مصنوعی افزوده می شود.درکشورهای توسعه یافته درسالهای اخیر به سبب معلوم شدن آثارسوء آفت کشها برسلامت مواد غذایی ، درخصوص استفاده از آفت کشها برروی میوه ها ، محصولات تازه خور و حبوبات محدودیتهایی درنظر گرفته شده است وقوانینی سخت وجدی نیز دراین زمینه وضع شده است، به طوری که استفاده ازچند آفت کش درکشورهای صنعتی ممنوع شده است.

سموم شیمیایی دفع آفات نباتی به عنوان یکی ازدستاوردهای فناوری عصرحاضر از آلاینده های مهم محیط زیست به شمار میروند. استفاده بی رویه وناآگاهانه ازآنها باعث بروز ناهنجاریها، نامتعادل شدن چرخه زیست محیطی  انسان ودیگر موجودات زنده خواهد شد. استفاده ازسموم شیمیایی به دلیل تاثیر قاطع وقابل رویت برروی آفات ومصرف آسان آنها به شدت افزایش یافته است.

به طور كلي سموم مورد استفاده در كشاورزي در مقابل مزيت‌هاي معدودي كه به آن‌ها نسبت داده شده اثرات منفي يا زيان‌آور متعددي براي محيط زيست دارند كه برخي از مهمترين آن‌ها به قرار زير است:

1 ـ افزايش مقاومت ژنتيكي آفات؛

2 ـ نابود كردن دشمنان طبيعي آفات و تبديل آفت‌هاي ضعيف به آفت‌هاي قويتر؛

3 ـ كم اثر شدن آفتكش‌ها و نياز به توليد مداوم آن‌ها به صورت قويتر (بادزبالا)؛

4 ـ قابليت جابجايي و انتشار در عوامل جاندار و بي‌جان؛

5 ـ اثرات كوتاه مدت بر سلامت و بهداشت انسان.  

6   ـ اثرات بلندمدت بر سلامت و بهداشت انسان.

باتوجه به مشکلات زیست محیطی ناشی از مصرف بی رویه وغیرعقلانی سموم ، امروزه دراکثر کشورهای جهان تدابیر ویژه ای درارتباط با بقایای آفت کشها درمواد غذایی ،  دارویی ،آرایشی به مورد اجراگذاشته شده است.دردهه های اخیر دربسیاری ازکشورهای جهان ،تحت عناوین مختلف برنامه هایی جهت کاهش مصرف سموم وجلوگیری ازآلودگی های ناشی از آن اجراگردیده است.

اما متاسفانه علیرغم آنکه بیش ازنیم قرن ازورود سموم شیمیایی به کشور می گذرد ، آثار مخرب این مواد به طور کلی مورد مطالعه قرارنگرفته است وقوانین ومقرراتی جهت کاهش مصرف سموم شیمیایی وکنترل مصرف آنها تدوین نگردیده است ولذا منابع واطلاعات کتابخانه ای دراین خصوص بسیار محدود است.

درحالیکه متخصصان محیط زیست وکشاورزان هنوز برسراستفاده از آفتکشها بحث می کنند، بسیاری ازسازمان ها درپی یافتن چاره معقول تر ،یعنی استفاده بهینه از این مواد هستند. مساله استفاده ازآفتکشها درکشاورزی ،حساسیت ونگرانی را نه فقط درمیان متخصصان محیط زیست درسراسر جهان ، بلکه دربین قانون گذاران ، سازمان های غیردولتی و مصرف کنندگان برانگیخته است.

ازاینرو باتوجه به فقدان تحقیقات لازم به خصوص با نگرش زیست محیطی دربخش کشاورزی ونیز توجه برنامه های توسعه به حفظ محیط زیست وتولید محصول سالم وباعنایت به عدم وجود قوانین ومقررات کافی درخصوص چگونگی مصرف سموم شیمیایی دفع آفات ، لزوم بررسی وضعیت موجود مصرف سموم ، بررسی قوانین موجود وتدوین وارائه راهکارهای حقوقی برای کاهش مصرف سموم احساس می شود.

دراین راستا فعاليت‌هاي مناسب براي كاهش مصرف سموم عبارتند از:

·   بهينه سازی عمليات كشاورزي: در واقع عمليات كشاورزي و زراعتي بايد انتخاب شود كه آفات و بيماري‌ها را به حداقل برسانند، مثل فعاليت‌هاي كاليبره كردن تجهيزات سمپاشي، توجه به زمان‌بندي صحيح سمپاشي.

·   آموزش: برنامه آموزشي درجه‌بندي شده براي مصرف‌كنندگان مختلف آفتكش‌ها شامل مصرف كنندگان كشاورزي، جنگلبانان، باغبانان، عوامل كنترل آفات، كارگردان بهداشت عمومي.

·   ترويج: ارائه همكاري و راهنمايي فني براي كمك به كشاورزاني كه مديريت تلفيقي آفات و يا توليد ارگانيك را شروع كرده‌اند.

·   كاهش خطر: مصرف سموم خطرناك بايد ممنوع شود و ساير آفتكش‌ها ازنظر استفاده اشتباه آنهاكنترل شوند و چنانچه خطرناكند، مالياتي بر اين آفتكش‌ها درنظر گرفته شود.

·   سنجش ميزان پيشرفت: تمام برنامه‌ها در تمام بخش‌هاي درگير بايد از نظر ميزان پيشرفت سنجيده شوند، مثل مقادير مصرف سالانه در منطقه و ميانگين سالانه تعداد سمپاشي‌ها و...

·   تشویق بخش‌هاي مورد هدف: خط‌مشي‌هاي كاهش مصرف جامع بايد كليه فعاليت‌هاي فردي، نهادي، شهري و بخش خصوصي را تشويق كند.