وبلاگ محیط زیست،حيات سبز

جدول میزان و درصد قابل بازیابی مواد پسماندهای حاصل از رایانه    

رایانه های ابتدایی که همان CRT (cathode ray tube) هستند نسبت به رایانه های فعلی از بار آلودگی زیست محیطی بیشتری برخوردارند و علت این امر بدلیل وجود کروم 6 ظرفیتی ، اکسید سرب و باریوم موجود در لامپ اشعه کاتدی ولحیم کاری مدارهای رایانه ای ، کادمیوم موجود در تراشه های آن ، جیوه موجود درحسگرها و سویچ ها ، باتری ها و لامپ تخلیه و PVC موجود در تجهیزات رایانه ای و ضد اشتعالهای برم دار می باشد.

به همین دلیل از سال 2004 میلادی بر اساس تصویب طرح اتحادیه اروپا هیچ شرکتی مجاز به استفاده از جیوه، کادمیوم ،کروم 6 ظرفیتی و ضد اشتعالهای برم دار در تجهیزات الکترونیکی نیست و بطور مثال کادمیوم بکار رفته در نسلهای قبلی رایانه ها در حال حاضر در نسل جدید استفاده نمی شود و عناصر ایمن تری جایگزین آنها شده اند. در ضمن بجای PVC از جایگزین های تجزیه پذیرو قابل بازیافت مثل پلی اتیلن ها با چگالی کم که خطرات زیست محیطی کمتری ایجاد می کنند  استفاده می شود .

رایانه های فعلی (تولید از سال 2004 به بعد) به میزان قابل توجهی پلی اتیلن ، پلی وینیل کلراید (کابلها) و پلیمرهای دیگر مانند مس ، نیکل ، سرب و مقدار بسیار اندک جیوه (صفحات مانیتورها ی صفحه تخت) دارند.

مانیتور و لپ تاپ دارای 23% پلاستیک و پلیمر،  6/5% سرب موجود در لحیم کاری ها ، فسفر و باریوم می باشند که مقدار این مواد در مانیتورهای CRT بیشتر است .

CPU  (ریزپردازنده) و سرورها : حاوی جیوه ، کادمیوم (CRT) و مس هستند .

کی بورد : دارای پلاستیک ، مس و... می باشد.

Hard Drives : مقادیر زیادی آلومینیوم دارد.

Cartridge : دارای مقادیر زیادی فلزات الکترو مگنتیک و پلاستیک می باشد .

CD، DVD :  دارای مقادیری سیلیس ، پلاستیک و انواع فلزات قابل بازیافت می باشد.

Case :  میزان 14% آلومینیوم ، 20% آهن ، 0016/0% طلا (مدارات ومنابع تغذیه ) ، 0189/0 % نقره و پلاتین و فلزات سنگین از جمله، آرسنیک ، سرب، برلیوم ، باریم ، مس ، نیکل و روی ( کادمیوم ، کروم ، 2/ 0% جیوه در CRTها) دارد.

  Memory card، FLASH، Fllopy Disk ،CD ROM  : دارای فلزات قابل بازیافت می باشند.

دستگاههای کپی و اسکن ؛ دارای مقادیر قابل توجهی پلاستیک و لاستیک و فلزات گوناگون از قبیل آهن و مس و همچنین سیلیس می باشد.

 –  شیوه های مدیریت پسماندهای الکتریکی و الکترونیکی :

 بازیابی این نوع مواد بهترین شیوه برخورد با آنها است زیرا در اثر سوزاندن آنها منبع بزرگی برای تولید و رهاسازی گازهای دی اکسین Dioxin و فوران Furan به جو ایجاد کرده ایم که سرطانزا بودن آنها به اثبات رسیده است ، در ضمن باعث ورود فلزات سنگین به هوا  نظیر جیوه هم می شود .

در صورت دفن در زمین نیز می تواند سبب ورود فلزات سنگین به خاک ودر نهایت به چرخه زندگی گیاه ، دام و انسان شود وبالتبع در اثر شستشو توسط روانابها به آبهای زیرزمینی نیز نفوذ کند که بطور مثال هر عدد لامپ اشعه کاتدی که درمحل دفن رهاسازی شده است می تواند مقدار قابل توجهی سرب را وارد شیرابه محل دفن نماید و در ضمن احتمال آتش سوزی در این اماکن نیز وجود دارد، پس بطور کلی باید از دفن پسماندهای الکتریکی و الکترونیکی بدون انجام عملیات پردازش و بازیافت اجتناب کرد.

در امر بازیافت این نوع پسماندها امکان بازیابی فلزات ارزشمند نظیر ؛ مس ،طلا، نقره و پلاتین و ... وجود دارد و اندکی هم سرب ، جیوه و... که باید به جهت سمیت با دقت فراوان ضمن رعایت مسائل ایمنی جداسازی شود.

مهمترین مشکل در مسئله بازیابی این نوع پسماند مربوط به رعایت ایمنی و بهداشت کارگران و در مرحله دوم خود کارخانه هایی است که این عمل را انجام می دهند ، باید دانست که  این منابع تا چه اندازه استانداردهای زیست محیطی را رعایت کرده اند بنابراین صنایع باید دارای پیش تصفیه مواد و فیلترهای مناسب جهت تصفیه بخارات باشند وکنترل ضایعات خرد شده الکتریکی و الکترونیکی را نیز انجام دهند که در این میان باید هزینه انرژی مصرف شده را نیز از بهره اقتصادی کم کرد ازاینرو صرف کاهش خطرات زیست محیطی می تواند سود آور هم باشد .

هم اکنون بازیافت زباله های رایانه ای در بعضی از شهرهای ایران به شیوه جداسازی از مبدا می باشد که این کار با ساماندهی و قائل شدن تسهیلات و امتیازات تشویقی همچون کشورهای پیشرفته مثل استفاده رایگان از اماکن عمومی نظیر سینماها واستادیوم های ورزشی و غیره می تواند اجرا شود.

طرف دیگر صنایع تولید کننده وسایل الکترونیکی باید مسئولیت جمع آوری و بازیابی محصولات خود را عهده دار شوند و در نتیجه از موادی که به سهولت قابل کنترل و بازیابی مجدد هستند استفاده می کنند.

در عمل بازیابی این نوع پسماندها نیز مقداری پسماند غیرقابل مصرف بوجود می آید که باید سعی نمود در حد امکان کمترین میزان را داشته باشند و آنها را می توان پس از بی خطر سازی (پکیج سازی) بصورت دفن در ترانشه های فنی مهندسی و بهداشتی مدفون نمود.

  -  آلودگی های زیست محیطی ناشی از مدیریت نادرست :

 بیشترین آلودگی زیست محیطی ناشی از مدیریت نادرست پسماندهای الکتریکی و الکترونیکی مربوط به نفوذ نوع فلزات سنگین به خاک و آبهای سطحی و زیرزمینی و در صورت سوزانده شدن ایجاد دی اکسین ها ، فوران ها ، آزاد سازی جیوه در هوا و .. می باشد .

همه فلزات تا حدی در آب قابل حل می باشند و به همین دلیل به راحتی می توانند وارد چرخه محیط زیست شوند ، فلزات موجود در پسماندهای الکترونیکی به دو دسته تقسیم می شوند :

 o       فلزات غیر سمی :
فلزاتی هستند که معمولا در آب یافت می شوند و ورود آنها از این نوع پسماندها به آب نظیر مس، آلومینیوم ، آهن ، روی وغیره که در غلظت های بالا می تواند ایجاد رنگ ، طعم ، بو و ... در آب نماید و موجب بروز مشکلات روده ای و بیماریهای دیگر گردد .

o       فلزات سمی یا سنگین :

بیشترین معضل ایجاد شده بدلیل نشت این نوع فلزات به خاک  و آبهای سطحی و زیرزمینی و ورود آنها به جو می باشد. . فلزات سنگین مخاطرات بهداشتی مختلفی را به همراه دارند که بعضی از آنها عبارتند از :

    از طریق آب و زنجیره غذایی به بدن انسان و حیوانات انتقال می یابند .

    امکان تراکم و تجمع این فلزات در بدن انسان در دراز مدت وجود دارد .

    ایجاد حساسیت زیاد برخی از فلزات سنگین در کودکان

    بعضی از فلزات سنگین برای ارگانیسم ها نقش سرطانزایی و نقص نوزادی دارند .

    موجب سمیت گیاهان از طریق آلودگی خاک می شوند .

    تاثیر بر روی غشاء سلولی دارند .

    فعالیت آنزیم تنظیم کننده فعالیت های متابولیکی بدن را مختل می کنند.

    موجب پیدایش تومور و کاهش طول عمر می گردند .

    از طریق تنفسی می تواند باعث ایجاد بیماریهای مختلف شود .