اصطلاحات حسابداری زیست محیطی

-حسابداری درآمد ملی:

در سطح اقتصاد کلان از حسابداری محیط زیست به منظور انجام محاسبات مربوط به هزینه های منابع زیرزمینی و جریان های حاصل از این منابع استفاده می شود.

-حسابداری مالی:

در سطح اقتصاد خرد یا واحد تجاری ، حسابداری محیط زیست میتواند در حسابداری مالی مورد استفاده قرار گیرد و الزاماتی را جهت افشای بدهی ها و هزینه های زیست محیطی مقرر کرده است.

-حسابداری مدیریت:

کاربرد حسابداری محیط زیست در حسابداری مدیریت این است که واحد تجاری بر اساس قواعد حاکم برآن می توانند بهای مواد و هزینه های زیست محیطی استفاده شده برای انجام عملیات خود را اندازه گیری کنند.

هزینه های زیست محیطی:

واژه بهایابی زیست محیطی حداقل به دو جنبه مهم اشاره دارد:

1- هزینه هایی که به طور مستقیم فعالیت های مالی شرکت را تحت تاثیر قرار میدهند. این هزینه ها ، هزینه های خصوصی ، خاص شرکت یا داخلی نامیده می شود.

2- هزینه های منحصر به فرد زیست محیطی که شرکت ها مسئول آن نیستند و هیچ پیامد اقتصادی مستقیمی برای فعالیت های مالی شرکت ندارند.

چگونگی تعریف شرکت از هزینه های زیست محیطی به این موضوع بستگی دارد که می خواهد از این اطلاعات در چه زمینه ای ( تسهیم هزینه ها، بودجه بندی سرمایه ای، طراحی محصول و فرآیند تولید و یا دیگر تصمیم های مدیریتی) استفاده کند.

همچنین به میزان و وسعت این کاربرد نیز بستگی دارد. علاوه بر این، همواره به وضوح مشخص نیست که یک هزینه ، جزیی از هزینه های زیست محیطی محسوب می شود یا نه.

در سیستم های معمول حسابداری ، طبقه بندی های مختلفی برای هزینه ها صورت گرفته است در یک نوع از این طبقه بندی ، هزینه ها را به هزینه های موادخام، دستمزد مستقیم، سربار ساخت عمومی و اداری، توزیع و فروش و تحقیق و توسعه دسته بندی میکنند.

هزینه های عادی:

هزینه های ایجاد شده بر اثر استفاده از مواد خام ، آب ، برق ، سوخت و.... ، کالاهای سرمایه ای و ملزومات هستند که در حسابداری صنعتی و بودجه بندی سرمایه ای مورد توجه قرار می گیرند اما در گروه هزینه های زیست محیطی منظور نمی شوند . با این وجود استفاده و اتلاف کمتر مواد خام ، آب ، برق، سوخت، و ... کالاهای سرمایه ای و ملزومات اداری مزیت زیست محیطی بوده و موجب کاهش فرسایش و مصرف منابع طبیعی تجدید ناپذیر می شود .

از طرف دیگر ، خواه این هزینه ها به عنوان هزینه های زیست محیطی در نظر گرفته شود یا نه، ضروری است هزینه های مزبور را در تصمیم گیری های مدیریت واحد تجاری موثر بدانیم . خط چین های اطراف این هزینه ها در نمایشگر بیانگر احتمال عدم توجه به هزینه های مزبور در تصمیم گیری های واحد تجاری است .

 هزینه های بالقوه پنهان :

هزینه های بالقوه پنهان هزینه هایی هستند که احتمال دارد از دید مدیریت پنهان بمانند.

هزینه های زیست محیطی اولیه:

اولین گروه هزینه ها هستند که قبل از شروع فرآیند تولید و انجام عملیات ، طراحی سیستم یا استفاده از امکانات در اختیار ایجاد شده اند.

این هزینه ها شامل هزینه های مکان یابی، طراحی محصولات سازگار با محیط زیست ، انتخاب گروه های صلاحیت دار ارائه دهنده کالاها و خدمات ، ارزیابی تجهیزات کنترل آلودگی محیط زیست و ... می باشد. با احتساب این هزینه ها به عنوان سربار با هزینه های تحقیق و توسعه این امکان وجود دارد که در هنگام تمرکز مدیران و تحلیلگران بر روی هزینه های انجام عملیات تولید ، طراحی سیستم یا تهیه امکانات مورد نیاز این هزینه ها فراموش شوند.

هزینه های الزامی یا قانونی:

هزینه هایی هستند که به خاطر پذیرفتن قوانین و مقررات دولتی مربوط به زیست محیطی به شرکت تحمیل می شوند.

هزینه های زیست محیطی اختیاری:

هزینه هایی هستند که وقوع آنها در واحد اقتصادی به خاطر رعایت الزمات قانونی زیست محیطی نیست بلکه خود واحد اقتصادی برای اصلاح زیست محیطی و یا افزایش اعتبار زیست محیطی شرکت در میان مشتریان ، آنها را متحمل می شود.

هزینه های زیست محیطی قانونی و اختیاری:

هنگام بهره برداری و اداره فرآیند تولید و یا یک سری از تجهیزات رخ می دهند. به دلیل اینکه اغلب شرکت ها به طور سنتی هزینه های زیست محیطی قانونی و اختیاری را به عنوان سربار تلقی می کنند در نتیجه این هزینه ها معمولاً هنگام گرفتن تصمیمات تجاری و عملیاتی مورد توجه مناسب مدیران و تحلیلگران قرار نمیگیرند.

هزینه های احتمالی:

هزینه های ترمیم یا جبران خسارات ناشی از رهاسازی تصادفی آلاینده های زیست محیطی مانند نفت در محیط زیست ، جرائم نقض مقررات زیست محیطی و هزینه های ناشی از پیامدهای غیر منتظره ، نمونه هایی از هزینه های احتمالی هستند . این هزینه ها تحت عنوان بدهی های احتمالی یا هزینه های ایجاد کننده بدهی های احتمالی شناسایی می کنند. در شرایط موجود ناتوانی در شناسایی این هزینه ها موجب شده است که نتوان هزینه های مزبور را در سیستم حسابداری مدیریت و تصمیم گیری های آتی مورد توجه قرارداد.

هزینه های تصوری- ارتباطی:

برخی از هزینه های زیست محیطی را تحت عنوان هزینه های نامشهود یا کمتر مشهود معرفی می کنند. این شیوه تعریف به مفهوم نامشهود بودن ماهیت هزینه های مزبور نیست بلکه به این مفهوم است منافع مستقیم حاصل هزینه های نامشهود است . این هزینه ها جهت اثرگذاری به روی تفکر مدیریت ، مشتریان، کارمندان، جامعه و قانونگذاران تحمل و تحت عنوان هزینه های تصوری- ارتباطی بیان می شوند و هزینه هایی همچون هزینه های تهیه گزارش های سالانه زیست محیطی ، فعالیت های روابط عمومی و هزینه های اختیاری جهت فعالیت های زیست محیطی مانند درختکاری را شامل می شوند.

1- کاربرد حسابداری محیط زیست در هزینه یابی:

عموماً موسسات جهت ارزیابی تقاضا برای محصول و قیمتی که بازار مایل به پرداخت آن محصول است، شرایط حاکم بر بازار را مدنظر قرار می دهند. جهت تعیین سود آوری کافی و توجیه قیمت فروش محصول باید بهای تمام شده را با قیمت بازار مقایسه کرد. تولید کنندگان هنگام تصمیم گیری جهت تعیین نوع، مقدار وقیمت محصولات خود به عواملی از قبیل شرایط بازار ، حفظ مشتری و رشد بلند مدت صنعت توجه می کنند . مهمترین عامل قابل بررسی در ارتباط با محصول ، هزینه یابی صحیح آن است. در شرایطی که نتوان هزینه های زیست محیطی را به نحو مطلوب تخصیص داد، بین محصولات تولیدی نوعی یارانه متقاطع حادث خواهد شد . در بیشتر موارد، محصولات مختلف به شکل فرآیندهای تولیدی متفاوت تولید می شوند و هر فرآیندی هزینه زیست محیطی مربوط به خود را دارد.

2- کاربرد حسابداری محیط زیست در تصمیمات سرمایه گذاری

واحدهای تجاری، دامنه فعالیت خود را از طریق سرمایه گذاری در منابع فیزیکی و انسانی توسعه می دهند.می توان گفت که دوام و حیات مالی بلند مدت واحد تجاری به قدرت سرمایه گذاری های آن بستگی دارد.

به این صورت که سهامداران واحد تجاری انتظار حداقل بازده سرمایه گذاری معادل بازده سرمایه گذاری های رقیب را دارند؛ این امر موجب ایجاد فشار بر واحدهای تجاری جهت سرمایه گذاری وجوه خود در سرمایه گذاری های با بازده مطلوب شده است.

از آنجا که هزینه های زیست محیطی اغلب ، بخش عمده ای از هزینه های عملیاتی و سرمایه ای واحدهای تجاری که بتوانند این هزینه ها را کاهش دهند از بازده مالی قابل ملاحظه ای برخوردارند. چنانچه هزینه های زیست محیطی به درستی محاسبه شوند، تحلیل های سرمایه گذاری در زمینه بهبود عملکرد زیست محیطی ،اطلاعات مفیدی را برای مدیریت جهت تعیین اندازه فزونی منافع این سرمایه گذاری ها نسبت به هزینه های آن فراهم می کنند. جهت محاسبه این نتایج نخستین وظیفه مدیریت واحد تجاری ، شناسایی و اندازه گیری هزینه های زیست محیطی با روشی سیستماتیک و پایدار است.

یکی از کاربردهای خاص حسابداری محیط زیست برای تحلیل های سرمایه گذاری ارزیابی هزینه کل می باشد. این روش ارزیابی به وسیله سرمایه گذاران به ویژه سرمایه گذاران محیط زیست جهت ارزیابی دقیق تر سودآوری بالقوه سرمایه گذاری های انجام شده مورد استفاده قرار می گیرد. چهار عنصر اساسی این روش ارزیابی که باعث ارائه اطلاعات مفیدتری نسبت به دیگر مدل های ارزیابی شده است عبارتند از:

1- ارائه صورت جامع تری از هزینه ها که شامل هزینه های غیر مستقیم و نامشهود نیز باشد.

2- تخصیص مطلوب هزینه هایی که معمولاً به حسابهای سربار تسهیم می شوند یا بر مبنای محرک هزینه نامناسب تخصیص داده شده یا اینکه اصلاً تخصیص پیدا نکرده اند.

3- ارزیابی پروژه های بلند مدت به منظور کسب منافع بیشتر از سرمایه گذاری که معمولاً بعد از طی یک دوره زمانی 2 الی 3 ساله بازیافت می باشد.

شاخص های سودآوری که ارزش زمانی پول را در نظر می گیرند 4-

کاربرد حسابداری محیط زیست در طراحی برنامه های راهبردی:

درک ماهیت و اندازه هزینه های عملیاتی بلند مدت هر واحد تجاری جهت موفقیت آن امری حیاتی است. واحدهای تجاری هنگام طراحی برنامه های راهبردی، به بازاری که در آن کالاها و خدمات خود را ارائه و نیز به منابعی که در کنترل دارند نگریسته و در مرحله بعد در موقعیتی قرار می گیرند تا در مورد تعیین این موضوع تصمیم گیری کنند بهترین سود بالقوه در کجا قرار دارد و چه راهبردهایی جهت به دست آوردن این سود مورد نیاز است .

سود بالقوه به طور قابل ملاحظه ای می تواند از طریق هزینه های زیست محیطی و چگونگی مدیریت این هزینه ها تحت تاثیر قرار گیرد . از این رو، حسابداری محیط زیست را عنصر راهبردی موفقیت بلند مدت واحد تجاری قلمداد می کنند

فرآیند تسهیم هزینه در حسابداری زیست محیطی:

1- تعیین مقیاس و چارچوب مناسب برای این هزینه ها

2- مشخص کردن هزینه های زیست محیطی

3- مشخص کردن مقدار این هزینه ها

4- تسهیم هزینه های زیست محیطی به فرآیندها و محصولات محرک هزینه های مزبور